Wieś Dąbrowa została założona w 1783 roku przez Benedykta Górskiego, właściciela części dóbr chojeńskich. Nazywano ją również Kolonią Chojeńską lub Holendrami Chojeńskimi. Holendrami? Tak, bo powstała w ramach tzw. osadnictwa olęderskiego. W XVIII wieku był to bardziej termin prawny niż etniczny. Zadaniem osadnictwa olęderskiego było powiększanie areału ziemi uprawnej kosztem lasów, karczowisk leśnych, łąk, gruntów podmokłych oraz nieużytków. Nowi koloniści otrzymywali liczne przywileje: dziedziczne prawo do ziemi, osobistą wolność, zwolnienie z podatków na 9 lat, prawo do swobodnego wyboru sołtysa, założenia własnej szkoły i o ile byli innego wyznania m. in. prawo założenia własnego cmentarza. Istniał taki! Gdzieś w rejonie dzisiejszych bocznic kolejowych rozlewni gazu i kesza OP9CAY, założonego przez Bogasa. Dąbrowa była prawdopodobnie pierwszą osadą tego typu na obszarze współczesnej Łodzi (w jej granicach administracyjnych), a sama ta nazwa wywodzi się prawdopodobnie od drzew przeważających w tutejszym lesie. W tej okolicy były bowiem „…grunty puste krzakami i drzewem grubszym zarosłe”. Wieś miała zapewne pierwotną zabudowę luźną i rozproszoną, rozrzuconą po całej powierzchni osady, później zaś posiadała rozciągniętą wzdłuż głównej ulicy – ulicy Dąbrowskiej.

Dąbrowa na planie z 1909 roku.

Tereny należące do Dąbrowy rozciągały się z grubsza od parku J. Dąbrowskiego? na zachodzie, po ulicę Techniczną i dolinę Augustówki na wschodzie oraz od linii ulic Broniewskiego - Felińskiego – Lodowa na południu po ulice Zbaraską i Dostawczą na północy. Co ciekawe – ta ostatnia była granicą prywatnych dóbr Chojen z dobrami biskupstwa włocławskiego (wieś Zarzew) i do dzisiaj jest administracyjną granicą dzielnicy Łódź–Górna z dzielnicą Łódź–Widzew. W 1822 roku według „Tabeli miast i wsi” Dąbrowa liczyła 322 mieszkańców i 34 domy. Pod koniec XIX wieku wieś zaczęła się intensywnie urbanizować. W roku 1903 obszar przecięły południkowo tory Łódzkiej Kolei Obwodowej.

Dąbrowa na niemieckim planie z 1942 roku.

Wyznaczenie pierwotnej granicy zachodniej sprawia nieco problemu, bo była to „wewnętrzna” granica w dobrach chojeńskich. Wiadomo, że w 1906 roku przyłączono do Łodzi część Chojen między ulicą Rzgowską i Tatrzańską. W roku 1915, w czasie Wielkiej Wojny, niemieckie władze okupacyjne włączyły kolejną część Dąbrowy do Łodzi. Granicą miasta stała się linia kolejowa. Po I wojnie światowej, zaczęły powstawać całe grupy domków jednorodzinnych w dużej mierze zamieszkałych przez tramwajarzy, cegielnie oraz gospodarstwa ogrodnicze. Wschodnia część wsi istniała sobie odrębnie dalej i musiała poczekać na przyłączenie do miasta aż do roku 1940, a właściwie do 1945 – bo nie uznano żadnych administracyjnych decyzji władz hitlerowskich. W latach 1960–1975 zbudowano wielkie osiedle mieszkaniowe a na wschód od linii kolejowej - dzielnicę przemysłową.

Przy ul. Dąbrowskiego 200 stoi kapliczka z figurą Matki Bożej Niepokalanej. Ten mały obiekt architektury sakralnej powstał z intencji położnej Eulalii Michalskiej przy współudziale mieszkańców dawnej wsi Dąbrowa. Budowę kapliczki ukończono 1 maja 1948 r. W oszklonej wnęce umieszczono figurę Matki Bożej Niepokalanej, zaś na pamiątkowej tablicy napis: „Błogosław Matko Naszej Polskiej Ziemi, Tej Przebogatej W Nieszczęścia I Łzy, Ochroń Jej Dzieci Idąc Razem Z Niemi, Przez Wichry Burze I Przez Ciemne Mgły, Dąbrowa 1948 R”. Uroczystego poświęcenia dokonali 1 maja 1948 r. księża z kościoła parafialnego p.w. Przemienienia Pańskiego.

Kapliczka stała pierwotnie po drugiej stronie ul. Dąbrowskiego, w centrum dawnej wsi, na nieruchomości Ludwika Lewego. Ze względu na przebudowę pasa ruchu ulicy Dąbrowskiego, w roku 1980 przeniesiono ją w obecne miejsce. W 2017 r. poddano ją generalnemu remontowi, m.in. pokryto płytkami i dachówką. We wnęce umieszczono nową figurę Matki Bożej Niepokalanej oraz zamontowano oświetlenie.

********

Kesz znajduje się na kordach. Trzeba czujnie, zaraz obok mieszkają ludzie.

Nie ciągniemy, tylko obracamy.

********

Literatura:

- http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/53373,lodz-kapliczka-ze-starej-dabrowy.html

- Koter M., "Zagospodarowanie przestrzenne obszaru obecnej Łodzi u schyłku okresu przedprzemysłowego.", Materiały i Studia, zeszyt 4, Łódź 1974

********