[PL]
Na terenie niemal całej Polski, za wyjątkiem górskiego pasma Karpat i Sudetów, napotkać można różnej wielkości obtoczone głazy, które nie są fragmentami miejscowego skalnego podłoża. Są to głazy narzutowe, zwane też narzutniakami lub eratykami. Zostały one przywleczone z odległych terenów Skandynawii lub Bałtyku przez lądolód, który w okresie plejstocenu wkraczał na tereny Polski. Centrum lądolodu plejstoceńskiego, z którego rozległe jęzory rozpełzały się na niemal połowę kontynentu europejskiego, znajdowało się na obszarze Skandynawii. Zlodowacenia plejstoceńskie wystąpiły czterokrotnie w ciągu ostatniego miliona lat i za każdym razem obejmowały przynajmniej północną część naszego kraju, a w maksymalnym swym zasięgu lądolód oparł się o podnóża Karpat i Sudetów. Jęzory lodowcowe o grubości setek metrów zabierały luźne fragmenty skalnego podłoża i wlokły je ze sobą. Gdy lądolód cofał się, czyli po prostu topniał, bloki pozostały na miejscu, do którego zostały przetransportowane – niekiedy na powierzchni, a częściej zagrzebane przez inny materiał, jaki niósł ze sobą lodowiec. w taki sposób większa część Polski pokryta została grubą warstwą osadów lodowcowych, w tym również głazami narzutowymi.
Wśród eratyków dominują jasnoszare i bladoróżowe granity oraz brązowe i czerwone porfiry. Rzadziej można wśród nich spotkać skały metamorficzne (gnejsy i amfibolity), a także skały osadowe (piaskowce, kwarcyty i wapienie). Znając rodzaj skały można często zidentyfikować miejsce pochodzenia poszczególnych głazów i tym samym poznać drogę przemieszczania się lodowców. Na niektórych głazach widoczne są rysy, które powstały podczas transportu narzutniaków. Duże głazy narzutowe są uznawane za pomniki przyrody nieożywionej. Jest ich w Polsce około 500.
Jeden z takich głazów jest przedmiotem niniejszego earthcache.
Najprawdopodobniej został przywleczony w trakcie maksimum zlodowacenia środkowopolskiego, które trwało około 300 tys. do 130 tys. lat temu i osiągnęło krawędź Sudetów.
Decyzją wojewody legnickiego został objęty ochroną jako pomnik przyrody, czym niestety niezbyt przejmują się okoliczni mieszkańcy, którzy zniszczyli go w ciągu kilkudziesięciu lat bardziej niż przyroda przez tysiące lat.
Odpowiedzi proszę wysyłać na mój adres mailowy dostępny przez profil. Nie trzeba czekać na odpowiedź, można od razu logować. Jeśli odpowiedź będzie niepoprawna, zgłoszę się sam. Pamiętajcie proszę, że logi bez podesłanych odpowiedzi będą kasowane.
ZADANIA:
1. Podaj nazwy czterech podstawowych składników mineralnych oglądanego kamienia.
2. Wśród różnych minerałów widocznych w strukturze kamienia uwagę przyciągają kryształy biotytu. Jakiej wielkości są w mm?
3. Obok głazu - nie stykając się z nim - leży dużo mniejszy okaz. Podaj jego średnicę (w cm).
4. Liczący 2500 m grubości lądolód przesuwał się na południe z średnią szybkością 100-230 m na rok. Dla naszego głazu zakładamy, że było to zawsze 170 metrów na rok, i że lądolód przesuwał głaz po linii prostej łączącej obydwa miejsca. Ile lat potrzebował nasz Wiking, by znaleźć się na terenie dzisiejszej Legnicy jeżeli założymy, że wyruszył w drogę ze Sztokholmu?
Zadanie opcjonalne: Skandynawski Wiking czeka na zdjęcie z tobą lub twoim GPSem